آسانسورهای مناسب برای افراد دارای معلولیت؛ استانداردها و راهکارها

راهکارهای طراحی و اجرای آسانسورهای مناسب‌سازی‌شده

اجرای یک آسانسور مناسب‌سازی‌شده، تنها محدود به رعایت ابعاد یا نصب چند اعلان صوتی و لمسی نیست، بلکه نیازمند یک نگاه جامع و جزئی‌نگر به کل فرآیند طراحی، اجرا و بهره‌برداری است. در ادامه، مهم‌ترین راهکارهای عملی برای این منظور ارائه می‌شود:

۱. انتخاب محل مناسب نصب آسانسور

در بسیاری از ساختمان‌های قدیمی، به دلیل نبود فضای کافی یا طراحی نامناسب اولیه، نصب آسانسور با مشکلات جدی مواجه است. اما در ساخت‌وسازهای جدید باید از ابتدا محل آسانسور در نزدیکی ورودی اصلی، مسیرهای پررفت‌وآمد و نقاط دسترسی اصلی طراحی شود تا افراد دارای معلولیت بتوانند با حداقل جابجایی به آن دسترسی داشته باشند.

۲. طراحی فضای انتظار و ورودی آسانسور

باید جلوی درب آسانسور فضای کافی برای توقف و چرخش ویلچر در نظر گرفته شود (حداقل 150 در 150 سانتی‌متر). این فضا باید بدون شیب، پله یا مانع باشد. استفاده از مصالحی با سطح صاف، غیرلغزنده و مقاوم نیز اهمیت بالایی دارد.

۳. استفاده از پنل‌های کنترلی قابل‌دسترس

پنل دکمه‌ها باید هم در داخل کابین و هم در طبقات، در ارتفاعی مناسب برای افراد نشسته و ایستاده نصب شود (معمولاً بین 90 تا 120 سانتی‌متر). این دکمه‌ها باید دارای علائم برجسته، بریل و نور پس‌زمینه مناسب باشند و همچنین با فشار ملایم فعال شوند.

۴. اعلان‌های چندحسی (Multisensory)

برای پوشش نیاز افراد نابینا و ناشنوا، ترکیبی از اعلان‌های صوتی (مثلاً اعلام طبقه با صدای واضح) و دیداری (مانند نمایشگر دیجیتال طبقه، فلش‌های نوری برای باز و بسته‌شدن درب) استفاده شود. حتی می‌توان از فناوری‌هایی مانند اعلان‌های لرزشی برای برخی کابین‌های خاص بهره برد.

۵. استفاده از فناوری‌های هوشمند

با استفاده از فناوری‌هایی مانند آسانسورهای بدون تماس (Touchless) یا سیستم‌های فراخوانی از طریق موبایل، می‌توان تجربه‌ای راحت‌تر برای افراد دارای محدودیت حرکتی یا نقص دست فراهم کرد. این فناوری‌ها به‌ویژه در دوران پساکرونا اهمیت بیشتری یافته‌اند.

۶. نگهداری و بازرسی منظم

هیچ طراحی مناسبی بدون نگهداری مداوم، کاربردی نخواهد بود. اطمینان از عملکرد صحیح دکمه‌ها، اعلان‌ها، درب خودکار و هم‌تراز بودن کف کابین با طبقه، از جمله مواردی هستند که باید به‌صورت دوره‌ای بررسی شوند.

چالش‌های اجرایی و فرهنگی در تحقق آسانسورهای فراگیر

با وجود وجود قوانین و استانداردهای صریح، در عمل موانع متعددی در مسیر پیاده‌سازی آسانسورهای قابل دسترس وجود دارد. برخی از این چالش‌ها عبارت‌اند از:

• بی‌توجهی به موضوع مناسب‌سازی در طراحی اولیه ساختمان‌ها

• کمبود آگاهی مهندسان و معماران نسبت به استانداردهای دسترسی‌پذیری

• هزینه‌های اضافی تصورشده برای پیاده‌سازی این امکانات

• عدم نظارت دقیق بر اجرای ضوابط در مرحله ساخت

• فقدان آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی در مورد حقوق افراد دارای معلولیت

رفع این موانع، نیازمند تعامل فعال میان نهادهای قانون‌گذار، شهرداری‌ها، جامعه مهندسی، و خود افراد دارای معلولیت است. از سوی دیگر، فرهنگ‌سازی گسترده در سطح جامعه می‌تواند نگاه عمومی به این موضوع را از “امتیاز ویژه” به “حق بنیادین” تغییر دهد.

دسترس‌پذیری آسانسورها برای افراد دارای معلولیت، نه‌فقط یک نیاز فنی، بلکه تجلی واقعی از عدالت فضایی در شهرها و ساختمان‌هاست. با رعایت دقیق استانداردها، طراحی جامع و نگاهی انسانی به مسئله، می‌توان سازه‌هایی ساخت که همه افراد – فارغ از توانایی‌های فیزیکی – بتوانند در آن‌ها احساس استقلال، امنیت و کرامت داشته باشند.

تنها در این صورت است که می‌توان مدعی شهری برای همه بود؛ شهری که در آن هیچ‌کس پشت درب آسانسور جا نمی‌ماند.